Als lezer sta je er eigenlijk nooit bij stil. Welk lettertype heeft het boek dat ik aan het lezen ben? Maar ga je een boek uitgeven, dan wordt het kiezen van een lettertype opeens wel heel belangrijk. Want het geheim van een goed lettertype is vreemd genoeg dat het onzichtbaar is voor de lezer. Alleen dan is het boek goed leesbaar. Dus hoe doe je dat? Welk lettertype is het beste voor jouw boek?
Mijn vader werkte bij een architectenbureau, maar had als hobby het ontwerpen van posters, logo’s en geboortekaartjes. Hij kreeg hiervoor opdracht van vrienden en kennissen. De hele zolder van ons rijtjeshuis was ingericht als mijn vaders studio.
Als kind mocht ik graag kijken hoe hij aan het werk was om dingen te ontwerpen. Vroeger – we hebben het hier over de jaren ’70 – gebruikten ontwerpers hiervoor een soort doorzichtige vellen. Hierop stond van een bepaald lettertype alle letters van het alfabet tientallen keren afgedrukt. Door met een stomp potlood over een letter te wrijven, werd het overgebracht op een stuk papier eronder.
Avond na avond was mijn vader met engelengeduld bezig een geboortekaartje of poster een voor een van letters te voorzien. Hij had een hele ladekast vol met allerlei verschillende lettertypes. Ik mocht ze graag bekijken en me inbeelden welk lettertype waarvoor geschikt zou zijn.
Tegenwoordig kun je met de druk op een knop een hele tekst van een nieuw lettertype voorzien. Gelukkig maar, want anders werd het uitgeven van boeken nog een stuk duurder.
Maar toch is er wat betreft het kiezen van het juiste lettertype niet zoveel veranderd. Het is nog altijd erg belangrijk goed na te denken over het lettertype dat je wilt gebruiken voor je boek.
Er zijn twee soorten letters: met schreef en schreefloos
Misschien is het je nog nooit opgevallen, maar er zijn twee soorten letters. Eentje met een zogenaamde schreef en eentje zonder.
Een schreef, ook wel Serif genoemd, zijn de kleine uitsteekseltjes aan de letters. Door de schreef wordt het oog als het ware verder geleid naar de volgende letter. Daarom zijn letters met schreef over het algemeen geschikter voor lange lappen tekst.
Een schreefloze letter, Sans Serif, zijn letters zonder die uitsteekseltjes. Deze letters zijn geschikt voor koppen, titels, hoofdstukaanduidingen en dergelijke.
De rode pijlen geven de schreef aan. Dit lettertype is Garamond. Het schreefloze lettertype is Verdana
In de bovenste zin kun je zien dat de schreven van de letters een soort horizontale lijnen maken. Dit maakt de tekst vloeiend en makkelijker leesbaar. De onderste zin is uiteraard leesbaar, maar ook meer abrupt omdat de schreef ontbreekt. Lettertypes zijn weer Garamond en Verdana
Het lettertype moet leesbaar zijn en de sfeer van het verhaal overbrengen
Het lettertype dat je gebruikt voor je boek is erg belangrijk. Dat komt omdat de tekst goed leesbaar moet zijn en de sfeer van het verhaal moet overbrengen.
Je kunt de leesbaarheid van je boek verbeteren door gebruikt te maken van een schreefletter.
Er zijn veel verschillende soorten schreeflettertypes. Sommige passen beter bij een bepaald genre dan anderen. Stel je gebruikt een lettertype voor je feelgood verhaal dat normaal gesproken veel wordt gebruikt bij horror. Dit werkt dan averechts op het leesplezier van de lezer. Waarschijnlijk zullen ze niet doorhebben wat er mis is, maar het kan een fout gevoel opleveren.
Het lettertype vertelt jouw verhaal en geven lezers een idee wat voor soort verhaal het is. Als je het goede lettertype kiest voor jouw verhaal, dan worden de letters als het ware onzichtbaar en kan de lezer lekker doorlezen.
Sommige lettertypes zijn al honderden jaren oud
Ondanks mijn vroege introductie met lettertypes, was ik mij er totaal niet van bewust dat de meest gebruikte lettertypes al heel erg oud zijn. Sommige zijn wel wat gemoderniseerd, maar in de basis zijn ze nog zoals ze vroeger werden ontworpen.
Een voorbeeld daarvan is Garamond, een lettertype dat in de 16e eeuw werd ontworpen door de Franse graveur Claude Garamond. Het lettertype Sabon, ontworpen door dezelfde Garamond, werd in de jaren ’60 gemoderniseerd.
Het zijn juist deze oudere lettertypes die nog altijd veel worden gebruikt voor boeken. Je kunt je afvragen waarom we tegenwoordig geen modernere lettertypes gebruiken, maar als bepaalde designs hebben bewezen dat ze werken, waarom zou je dan het risico lopen om je lezer te irriteren, met de kans dat ze stoppen met het lezen van je boek?
Veelgebruikte lettertypes zijn Baskerville, Sabon, Garamond en Caslon
Welke lettertypes kun je dus het beste gebruiken voor het genre waarin jij schrijft?
Fictie:
- Literaire fictie: Baskerville
- Feelgood en romantiek: Sabon, maar ook Baskerville
- Thriller, mystery en sci-fi: Garamond
- Fantasy: Baskerville
- Historische fictie: Caslon
- Verder zou je voor fictie nog kunnen denken aan: Jensen, Minion en Palatino
Non-fictie:
- Academische non-fictie: Caslon
- Algemene non-fictie: Utopia of Century
Print een aantal testpagina’s als je een lettertype wilt kiezen
Ben je bezig met het kiezen van een lettertype voor je boek, zorg dan dat je gaat denken als een vormgever. Waar gaat het verhaal over? Wat is het genre en welke sfeer heeft het boek.
Maak een aantal testpagina’s met verschillende lettertypen en print deze op ware grote uit. Op een scherm ziet een letter er vaak toch anders uit dan op papier en is het gevoel, dus de sfeer die de letter brengt, niet goed te zien.
Ook zit er verschil in grootte tussen de verschillende lettertypes, zelfs als je ze allemaal op bijvoorbeeld 12pt zet. Op papier kun je goed testen of een letter nog leesbaar is.
Over lettergrootte gesproken, hoe groot moeten de letters in je boek eigenlijk zijn? Dit hangt af van je doelgroep, maar dus ook van het lettertype dat je gebruikt. De meeste groottes die worden gebruikt zijn 10pt, 11pt of 12pt.
Trek een aantal boeken in jouw genre uit de kast en kijk hoe groot de letters in die boeken zijn. Door dat te vergelijken met je uitgeprinte testtekst, kun je snel zien welke grootte het beste is voor jouw boek.
Er zijn erg veel lettertypes, maar kom niet in de verleiding om er te veel te gebruiken in je boek. Voor de tekst van een fictie boek volstaan twee lettertypes. Eentje voor de tekst en eentje voor de hoofdstukaanduidingen.
Gebruik vetgedrukte tekst alleen voor koppen en hoofdstukken. Schuingedrukte tekst alleen voor woorden die eruit moeten springen, buitenlandse woorden en boektitels in je tekst. Hou het simpel!
Lettertypes zijn niet gratis. Je moet ze kopen!
Als je zelf de opmaak doet van je boek, moet je rekening houden met het feit dat lettertypes niet zomaar voor het grijpen liggen. Je moet ze kopen!
Gebruik geen gratis lettertypes van het internet voor je boek. Je loopt een grote kans virussen te downloaden en bovendien is het illegaal. Ook zijn gratis lettertypes bedoelt voor websites en niet geschikt om mee te printen.
Lettertypes zijn niet goedkoop. Eigenlijk is het daarom beter om een vormgever in te schakelen voor de opmaak van je boek. De lettertypes zitten dan bij de prijs in. Ook weet een professionele vormgever beter hoe een boek opgemaakt hoort te worden, want het blijft niet alleen bij lettertypes. Wat dacht je van marges, regelafstand, ruimte tussen letters, inspringingen, weduwen & wezen en om nog maar niet te spreken van de daadwerkelijke afmetingen van je boek.
Als je wel zelf een set lettertypes wilt kopen, zorg dan dat je ze allemaal koopt. Ook de vetgedrukte en schuine letters.
Wat je ook doet, gebruik in elk geval niet Word of een ander specifiek tekstverwerkingsprogramma om je boek in op te maken. Deze programma’s zijn niet gemaakt voor vormgeving en kunnen je heel veel hoofdbrekens bezorgen.
Abode Indesign is een programma dat door professionals wordt gebruikt voor het opmaken van boeken.
En ebooks dan? Welke lettertypes moet ik daarvoor gebruiken?
Ebooks worden veelal gelezen op een speciale e-reader of een speciale app voor de laptop, tablet of telefoon. Vaak kan de lezer via de e-reader of app zelf een lettertype kiezen, dus daar hoef jij als schrijver geen rekening mee te houden.
Dat wil zeggen, ik heb het hier over échte ebooks, zoals Epub’s en Mobi’s. Een PDF is geen ebook, maar wil je toch een PDF gebruiken om je boek onder de ogen van lezers te krijgen, hou je dan aan de regels zoals die hierboven beschreven zijn voor het papieren boek.
Lettertypes zijn een fascinerende wereld. Het is echter ook makkelijk om overweldigd te worden door de verschillende mogelijkheden die er zijn. En waar mijn vader met zijn wrijfletters niet de mogelijkheid had om een bepaalde letter van te voren te testen, hebben wij dat gelukkig nu wel.
Onthoud dat het lettertype in je boek als het ware onzichtbaar moet zijn. Dat kan alleen als je er niet te veel mee speelt en geen afwijkende dingen doet. Het kan heel erg verleidelijk zijn om iets speciaals te doen. Iets dat niemand anders doet. Hou in de gaten dat wat jij heel mooi vind, niet per se de beste keuze hoeft te zijn voor je boek. Het gaat erom wat de lezer verwacht.
Vind dus een balans tussen je eigen creativiteit en de verwachting. Neem een professional in de arm om je te begeleiden en maak samen een perfect boek!
Verder lezen:
- Het uitgeven van een papieren boek is een hele uitdaging. Wil je meer lezen ga dan naar: Een papieren boek uitgeven! Hoe doe ik dat?
- Als schrijver wil je graag je boek verkopen, maar waar kan dat allemaal? En is er nog verschil in het verkopen van papieren boeken en ebooks? Lees meer in deze blogpost: Waar kan ik mijn boek verkopen?
Be the first to comment