Jij hebt een verhaal geschreven, dus dan mag je toch ook zelf beslissen over wat ermee gebeurt? Dit lijkt misschien logisch, maar veel schrijvers staan niet stil bij wat in juridische termen ‘intellectueel eigendom’ wordt genoemd. Hierdoor lopen ze gevaar de rechten voor publicatie en verspreiding van hun verhalen weg te geven, terwijl ze deze soms misschien maar beter voor zichzelf kunnen houden.
De laatste paar maanden heb ik veel geluisterd naar de podcast van Joanna Penn, selfpubgoeroe extraordinaire. Joanna is iemand die ver vooruit kijkt en geïnteresseerd is in technologie en de mogelijkheden daarvan voor het uitgeven van boeken in de toekomst.
Ze geeft zelf ruiterlijk toe dat ze zo nu en dan vooruit loopt wat betreft de onderwerpen die ze behandelt in haar podcast. Maar sinds de pandemie begon zijn een aantal van haar favoriete onderwerpen opeens helemaal niet zo futuristisch meer.
Ik ben zelf ook een geek en geïnteresseerd in wetenschap en techniek en daarom ben ik gefascineerd door de onderwerpen die Joanna in haar podcast aanbod laat komen. Het interessante op dit moment is dat Joanna’s onderwerpen worden ingehaald door de werkelijkheid. Dingen die een jaar geleden nog als verre toekomst muziek klonken, zijn door corona in een stroomversnelling gekomen. Daarmee wordt het ook belangrijk om schrijvers in Nederland en België eens iets te vertellen over hun intellectuele eigendom.
Wat heeft intellectueel eigendom met de toekomst te maken?
Er zijn veel verschillende mogelijkheden om je intellectuele eigendom te gebruiken. Daar gaan in de komende vijf tot tien jaar alleen nog maar meer mogelijkheden bijkomen.
Als jij dan als schrijver een exclusieve licentie voor het gebruik van al jouw intellectuele eigendom hebt gegeven aan een uitgever of uitgeefdienst, kan het zomaar zijn dat je zelf niet meer gebruik kunt maken van je eigen gebruiksrechten en je verhalen wat betreft uitgeefmogelijkheden niet meegaan met de tijd. Want zeg het nou zelf, traditionele uitgevers en uitgeefdiensten staan veelal niet vooraan als het gaat over het omarmen van nieuwe dingen.
Maar wat voor dingen gaat het dan om? Denk bijvoorbeeld aan het gebruik van je verhaal voor een game dat over drie jaar via een virtual reality bril gespeeld kan gaan worden. Of het maken van een exclusief boek in de vorm van een NFT die fans met cryptogeld kunnen gaan kopen via een blockchain. En dan is er nog de mogelijkheid voor een Artificial Intelligence programma om de door jou geschreven woorden bijna als een mens van vlees en bloed uit te spreken, waardoor het produceren van audioboeken een stuk goedkoper wordt.
Als je nu denkt dat ik gek geworden ben, dan kan ik me dat helemaal voorstellen. Het is echter een feit dat de wereld razendsnel verandert. Ook het internet verandert razendsnel en daarmee ook de mogelijkheden die wij schrijvers hebben om onze woorden en verhalen bij fans te krijgen.
Maar natuurlijk wel alleen als je zelf nog de beschikking hebt over je eigen intellectuele eigendom.
Wat jij schrijft is van jou en jij beslist wat ermee gebeurd!
In gesprekken die ik met schrijvers heb merk ik dat vele van hen totaal niet nadenken over hun intellectueel eigendom. Ze zeggen: ‘Ik wil alleen maar schrijven’, of ‘ik wil alleen maar een zakcentje verdienen’, of ‘het is maar een hobby’.
Het is ook volkomen logisch dat schrijvers er niet over nadenken. Het is immers ook niet iets dat ons van kleins af aan wordt geleerd. Ik ben me zelf ook pas een jaar of wat geleden bewust geworden van mijn intellectueel eigendom en hoe ik dat kan gebruiken.
Het hebben van intellectueel eigendom klinkt misschien niet zo belangrijk. Het is sowieso een wat juridische term en dan hebben we al snel iets van ‘laat maar’. Bovendien denken veel schrijvers wat betreft het beschermen van hun verhalen vaak eerder aan auteursrecht en copyright. Maar deze drie dingen horen bij elkaar.
Als jij iets schrijft dan is dat jouw eigendom en je kunt dan ook zelf beslissen over hoe het gekopieerd en verspreid gaat worden. De duur van het gebruiksrecht dat jij hebt over je intellectueel eigendom is het copyright. Dat is in Nederland en België tot 70 jaar na de dood van de schrijver.
Iedere schrijver krijgt te maken met hoe hun intellectuele eigendom gebruikt gaat worden. Of je nu op zoek gaat naar een traditionele uitgever, een uitgeefdienst in de arm neemt om je te assisteren, of besluit helemaal zelf je verhaal uit te gaan geven.
Deze blogpost gaat over de basis van het intellectuele eigendom. Vooral om te kijken wat dit voor jou als schrijver betekent. Want als je er niet over leert, dan kun je ook niet beslissen wat goed is voor jouw verhalen!
Ik zeg er wel meteen bij dat ik geen advocaat of juridisch specialist ben. Deze blogpost is dus geen juridisch advies. Ik wil je alleen bewust maken van de mogelijkheden die er zijn, nu en de toekomst.
Alle woorden die jij schrijft worden onderdeel van jouw intellectueel eigendom!
Intellectueel eigendom klinkt ingewikkeld. Maar eigenlijk omvat het gewoon alles wat jij schrijft. Of het nu een kort verhaal is, een episch fantasie verhaal of een blogpost. Zodra je iets dat in jouw brein ontsproten is op papier zet, is het van jou en wordt het automatisch onderdeel van je intellectueel eigendom.
Intellectueel eigendom blijft van jou. Je kunt echter wel anderen de opdracht geven er iets mee te doen. Dit heet met een fraai woord licentiëren. Je intellectuele eigendom verkoop je dus niet aan een uitgever, maar je geeft hen de licentie om je woorden uit te geven als boek.
Deze opdracht moet altijd schriftelijk worden vastgelegd in een contract.
Via de licentie kan jouw intellectueel eigendom op verschillende manieren worden gebruikt. Vaak wordt in het contract precies omschreven wat er met jouw woorden gaat gebeuren, bijvoorbeeld door de uitgave van een paperback, of als hoorspel, of als TV-serie. Er zijn veel mogelijkheden voor het gebruik (vooral als je daar de nieuwe mogelijkheden van de nabije toekomst ook bijneemt).
Als je heel erg terug gaat naar de basis zijn er maar eigenlijk naar twee manieren waarop jijzelf je eigen intellectueel eigendom kunt gebruiken.
- Je licentiërt het gebruik aan een uitgever (dit kan een traditionele uitgever zijn, maar ook een uitgeefdienst)
- Je gebruikt je intellectuele eigendom zelf (bijvoorbeeld als je zelf je eigen boeken uitgeeft)
Het is ook mogelijk een combinatie te doen van de twee manieren. Bijvoorbeeld door een Engelse vertaling te licentiëren aan een traditionele uitgever, maar zelf het Nederlandstalige boek uit te geven. Of door de productie en distributie van een audioboek via een uitgeefdienst te laten lopen, maar het papieren boek en ebook zelf te doen.
Je bent niet alleen een schrijver, je maakt gebruik van je eigen intellectuele eigendom
Doordat jij kunt beslissen over hoe jouw intellectueel eigendom wordt gebruikt, ben je dus meer dan alleen een schrijver. Jij bent die regisseur die zorgt dat hetgene wat jij hebt geschreven goed naar buiten word gebracht op een manier waar jij tevreden mee bent en waar je uiteraard ook nog wat aan overhoudt.
Het maakt hierbij totaal niet uit of je het schrijven en verkopen van je boeken ziet als hobby, bijvoorbeeld naast een reguliere baan, of dat je een uitgever zoekt, of zelf je boek uitgeeft. Jij bent iemand die of zelf gebruik maakt van je eigen intellectuele eigendom, of het gebruik hiervan licentiërt aan iemand anders die er iets mee kan doen wat lastiger is voor jou, of waar jij geen zin in hebt om te doen.
Op het moment dat je je realiseert dat je nooit ‘alleen maar’ een schrijver bent, gaat er een hele nieuwe wereld vol mogelijkheden voor je open. Zodra je je hiervoor openstelt zul je zien dat er een bijna oneindig hoeveelheid mogelijkheden zijn voor het gebruik van je intellectuele eigendom, al dan niet door het te combineren met het geven van licenties aan anderen.
Als dat kwartje valt zul je ook gaan beseffen dat het geven van een licentie een belangrijk onderdeel is van de toekomst van je eigen schrijfbedrijf. En schrijfbedrijf klinkt heel groots en officieel. Net of je daarmee per se fulltime van het schrijven moet gaan leven. Maar dat is niet wat ik bedoel met een schrijfbedrijf. Ik bedoel hiermee het verwezenlijken van het doel dat jij hebt met je boeken, hoe groot of klein dat doel ook is, hobby of meer dan een hobby.
Nu je weet over intellectueel eigendom, wat is dan de uitwerking in de praktijk?
Het heel leuk dat je zelf beslist over het gebruik van je eigen intellectueel eigendom, maar hoe ga je daarmee om in je dagelijkse schrijversleven?
Als je zelf je eigen boeken uitgeeft en ervoor kiest om alles helemaal zelf te doen, dan zul je er in de praktijk weinig van merken. Als je bijvoorbeeld een ebook uitbrengt via Kobo Writing Life, dan onderteken je weliswaar hun voorwaarden, maar deze zijn er vooral op gericht om schrijvers te helpen, niet om ze vast te houden in een contract waar ze maar moeilijk weer onderuit kunnen komen.
Ga je echter in zee met een traditionele uitgever of een uitgeefdienst, dan zul je meestal een contract krijgen. Vaak zal het er dan om gaan dat je hen een exclusieve licentie geeft voor het publiceren van je boek. Op dat moment moet je gaan nadenken welk gebruik van jouw intellectueel eigendom je wilt afstaan, zei het voor een bepaalde vorm van je verhaal (papieren boek, ebook, audioboek en dergelijke), zei het voor een bepaalde duur (bijvoorbeeld 1 jaar, 2 jaar, 10 jaar) of verspreidingsgebied (alleen in Nederland, of ook de rest van de wereld).
Voordat je een contract tekent of voorwaarden doorleest, stel jezelf de vraag: Gaat de toekomstige mij blij zijn met de voorwaarden van deze deal? Als ik de kans krijg om in de toekomst een deel van mijn boeken te licentiëren, mag ik dat dan überhaupt doen?
Over de mogelijkheden voor het specifiek licentiëren van je intellectueel eigendom ben ik nog meer research aan het doen, want door het gebruik van modelcontracten is het ‘opsplitsen’ van gebruik nog niet zo makkelijk en zeker niet gebruikelijk. Ik heb al wel eerder een blogpost geschreven over waar je als schrijver op moet letten als je een uitgeefcontract krijgt aangeboden. Ik heb een uitgeefcontract aangeboden gekregen. Wat nu?
Waar het voor nu om gaat is dat je als schrijver beseft dat je niet alleen een schrijver bent, maar ook de regisseur over wat er met jouw werk gebeurt. Door controle te houden over je eigen intellectueel eigendom, kun je beter meebewegen met de manieren voor uitgave die nu al mogelijk zijn, maar ook diegene die nog in ontwikkeling zijn. Geef niet nu iets weg waar je later spijt van krijgt.
***
Wil je meer weten over hoe je zelf je intellectueel eigendom kunt gebruiken, dan kun je meer lezen op de site van auteursrecht.nl.
Ook de Alliance of Independent Authors besteed regelmatig op haar blog aandacht aan dit onderwerp. Zelf vond ik dit een post die mijn ogen opende voor wat er gaande is. Who Does Your Publishing Contract Protect?
Verder lezen en luisteren:
- Intellectueel eigendom. Dat klinkt saai, maar eigenlijk zou iedere schrijver er meer van moeten weten. Wat is het en waarom is het zo belangrijk? Luister de podcastaflevering die Petra en ik over dit onderwerp hebben gemaakt: #9 – Hoe blijft ik de baas over mijn verhaal?
- Het zoeken naar een uitgever is een reis vol valkuilen. Je bent zo duizenden euro’s armer, met een zolder vol onverkoopbare boeken. Hoe kun je dat voorkomen? In deze podcast aflevering kun je meer horen (en ook lezen): Valkuilen bij het zoeken naar een uitgever.
- Helaas worden er op het internet heel veel verschillende termen gebruikt voor het woord uitgever. Daardoor loop je als schrijver grote kans in de war te raken. Kom meer te weten via: Heb ik nu een echte uitgever of niet?
Be the first to comment